“In ziekenhuiszorg is waardegedreven zorg veel meer onderwerp van gesprek dan in de ouderenzorg”, vertelt Katinka van Boxtel, lid Raad van Bestuur van Archipel zorggroep. “Dat betekent niet dat we in de ouderenzorg geen waardegedreven zorg praktiseren - integendeel: we doen het volop, al gebeurt dat misschien niet helemaal volgens de regels van value-based healthcare.” In de visie van Archipel staat kwaliteit van leven voorop. Daarnaast willen ze toonaangevend zijn en bepalen ze in dialoog met cliënt en mantelzorgers welke dingen in het leven ertoe doen voor de cliënt.

Kwaliteit in de laatste fase
“Hoe zorg je ervoor dat mensen binnen de muren van het verpleeghuis het leven kunnen blijven leiden dat ze graag willen leiden? En hoe zorg je ervoor, als we het hebben over thuiszorg, dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen blijven wonen?”, vertelt Femke de Jong (directeur-bestuurder van Archipel Thuis, een dochterorganisatie die wijkverpleging aanbiedt). “We gaan bij Archipel Thuis uit van positieve gezondheid. Dat doen we heel waardegedreven en daarbij speelt samen beslissen een grote rol. In de wijkverpleging gaat dat als volgt: iemand uit het team neemt bij de cliënt vragenlijsten positieve gezondheid af. Dan komt de wijkverpleegkundige om samen met de familie te kijken naar de keuzes die cliënten voor de toekomst maken. Zingeving is daarin de kern: wat wil de cliënt nog doen? De verpleegkundige kan de cliënt vervolgens daarmee helpen. Daarbij wordt er echt niet direct overal professionele hulp bij gevraagd, maar wordt er ook gekeken naar bijvoorbeeld het netwerk en de buurt: wat kunnen derden betekenen? Daarin zien we de omslag naar preventie.”

Waardegedreven zorg formaliseren
In het afgelopen jaar zijn ze bij Archipel bezig geweest om waardegedreven zorg te formaliseren. Femke: “We hebben het programma cliënt-in-regie in 2014 opgezet en we zijn met de praatplaat zelfredzaamheid aan de slag gegaan.” Katinka: “Meten en de daaruit voortvloeiende data onderling vergelijken om te verbeteren is heel belangrijk in waardegedreven zorg. Dat is bij ons minder aan de orde. Wij zijn vooral heel erg bezig met de beste uitkomst voor het individu, het afstemmen op de cliënt in de laatste fase van zijn leven. De bovenkant van de waardegedreven zorg-formule is bij ons prominent. Die halen we op met verhalen, maar (nog niet) met data.” Hanneke Nijsten, klinisch neuropsycholoog en programmaleider Huntington: “Vragenlijsten zijn niet altijd de manier om onze kwaliteit van zorg te meten. Al onze mensen gaan achteruit en uiteindelijk allemaal dood aan een complicatie. De data die wij verzamelen is vaak kwalitatief en daarmee net zo relevant: de beleving, het verhaal van die ene patiënt en die mensen eromheen.”

Slimmer organiseren van zorg
Archipel heeft, net als alle andere zorgaanbieders, te maken met een toenemend personeelstekort. Katinka: “De zorg kwalitatief goed houden, maar dat met minder mensen doen. Dat is ook voor ons de grote opgave. Wij denken dat we dat kunnen zonder de waarde van het individu uit het oog te verliezen. Voor onze cliënten staat kwaliteit van leven op één. Mensen beter maken, dat doen we niet meer. Dat riep bij ons de vraag op of we voor alle werkzaamheden verpleegkundigen nodig hebben of dat we voor sommige aspecten van zorg ook toe kunnen met mensen die fijne dagen kunnen maken en die aandacht geven aan bewoners, zoals woonondersteuners. De zorg slimmer organiseren dus. We bespreken met elkaar: als op dit stukje zorg de focus ligt, moeten we iets anders laten. Hoe moeilijk dat soms ook is. Stel dat iemand slikproblemen heeft, maar ontzettend graag een frietje eet. Dan maak je de afweging om de cliënt dat frietje toch te geven, in plaats van het fijn te malen en daarmee het eetplezier weg te halen. Dat risico in het belang van de kwaliteit van het individu wordt ingecalculeerd: de cliënt kan bijvoorbeeld een longontsteking krijgen.”

Moreel beraad
Dat soort thema’s worden besproken in het moreel beraad, vertelt Hanneke. “In dat beraad gaat het niet alleen om de waarden van de cliënt, maar ook om die van de medewerkers. Beslissingen als deze raken aan de waarden en verantwoordelijkheid van elke mens. In onze tak van zorg gaat het niet meer om mensen beter maken, maar om het kiezen uit alternatieven die vaak risico met zich meebrengen. We nemen de tijd en de ruimte om die kwesties te bespreken. Zo bespreken we binnenkort een casus met als hulpvraag: kan deze meneer nog op deze plek wonen? Als we hem verhuizen, wat betekent dat voor hem en zijn familie? Als hij hier blijft, wat betekent dat voor het team? De expertise zit soms namelijk niet hier, maar op een andere locatie. Kleine, eenvoudige dingen toevoegen aan het leven van mensen die heel makkelijk over het hoofd worden gezien. Dat is wat waardegedreven zorg voor ouderen vooral inhoudt. Als we de cliënt weer even kunnen laten ervaren wie hij/zij was of altijd is geweest, dan is dat heel erg mooi.”