Ineke Middelveldt, strategisch adviseur UMCG en lid van Linnean werkgroep Kosten: "Binnen de ontwikkeling van waardegedreven zorg in Nederland lag de focus in eerste instantie vooral op het meten van uitkomsten die relevant zijn voor de patiënt en kwaliteitsindicatoren, de zogeheten ‘teller’ van de waarde-breuk. Die zien we vooral terug in de literatuur en de vele waardegedreven zorg-projecten. Kosten is nog altijd een minder veelvuldig besproken onderwerp. De kostenkant, de ‘noemer’ van de breuk, wordt vaak als spannend ervaren. Met de werkgroep Kosten willen we handen en voeten geven aan hoe je kosten in de zorg in beeld brengt. En dat is nodig, want die kosten stijgen. Mensen leven langer en hebben soms meerdere ziektes tegelijk. Bovendien dreigen kosten in de zorg ook door innovaties flink omhoog te gaan. We willen met het beperkte budget zoveel mogelijk waarde voor de patiënt creëren. Daarvoor is het nodig dat we niet alleen doelmatiger gaan werken maar ook gaan sturen op een goede balans tussen waarde voor de patiënt, oftewel uitkomsten, én kosten.
Koppeling teller en noemer
Kostendata worden met de DBC-systematiek en onderliggende verrichtingencodes landelijk verzameld en eenduidig vastgelegd. Die schat aan informatie kunnen we gebruiken om te benchmarken. DHD (Dutch Hospital Data) beschikt over alle verrichtingen van de Nederlandse ziekenhuizen en in de Vektis database zitten de declaratiegegevens met de belangrijkste verrichtingen. Ziekenhuizen kunnen ook uit hun eigen systemen data halen. Als we uitgaan van Activity-Based Costing op basis van verrichtingenregistratie met gemiddelde tarieven, dan kunnen we uit deze databases heel veel informatie halen.
Juist met zo’n enorme hoeveelheid data is het belangrijk om duidelijk te hebben wat je precies in kaart wilt brengen. Je komt pas tot betekenisvolle informatie als je de gehele breuk van uitkomsten en kosten in ogenschouw neemt. Oftewel, de teller staat in relatie tot de noemer en de betekenis zit in de balans. Een voorbeeld: je ziet dat ziekenhuis A bij een bepaalde aandoening gemiddeld per patiënt meer ligdagen registreert dan ziekenhuis B. Om deze informatie uit je verrichtingenregistratie te kunnen duiden, heb je de klinische data en bij voorkeur ook PROMs nodig. Er zouden casemix-verschillen kunnen meespelen, en patiënten sneller ontslaan betekent niet automatisch dat het resultaat goed is en dus kun je er geen waarde aan koppelen, ook niet uit een benchmark. Dat is waar we nu tegenaan lopen in het kostenvraagstuk. We willen er uiteindelijk naar toe om met de beschikbare data te komen tot betekenisvolle informatie over de verbetermogelijkheden in de zorg voor specifieke patiëntencategorieën.
In het Citrienprogramma ‘Naar regionale oncologienetwerken’ proberen we voor verschillende tumorsoorten tot landelijke meetmodellen voor waardegedreven zorg te komen. We betrekken de data die we daarbij gebruiken uit bestaande landelijke registraties. Deze modellen kunnen lokaal of regionaal worden aangevuld met PROMs. Voor de klinische- en uitkomstendata maken we gebruik van landelijk beschikbare kwaliteitsregistraties zoals de Nederlandse Kankerregistratie van het IKNL of DICA-registraties. Voor de kosten kijken we naar de verrichtingenregistraties, bijvoorbeeld afkomstig van DHD of Vektis. Het verbinden van de data uit de verschillende registraties om tot betekenisvolle stuurinformatie te komen is bij de projecten een uitdaging waar we nu de eerste stappen in zetten.
Kansen op kostengebied
Om meer inzicht te krijgen in de relatie tussen uitkomsten en kosten en daarmee te kunnen sturen op waardegedreven zorg is het belangrijk dat ziekenhuizen investeren in goede goede kwaliteit van data die eenvoudig toegankelijk worden gemaakt. Bijvoorbeeld in dashboards. Daarvoor moeten clinici, financiële professionals en dataspecialisten samenwerken. Dat is ook een van onze aanbevelingen in het advies-document ‘Waardegedreven Zorg met uitkomsten én kosten’ dat we met de werkgroep Kosten uitbrengen. De inzet van een dataspecialist is cruciaal om de juiste data uit de systemen te halen en deze te presenteren als betekenisvolle informatie. Dat besef is er nog niet in alle ziekenhuizen, maar sommige believers, zoals de Santeon groep, nemen dit al mee in hun werkwijze. Dat investeren in een multidisciplinair team kost geld en moet dus worden meegenomen in de begroting van ziekenhuizen.
En onderschat niet het belang van cultuur: kwaliteit verbeteren is in de zorg sinds een jaar of vijf een veel meer geaccepteerd fenomeen. Kosten zichtbaar maken is echter nog spannend. Veel clinici zien de meerwaarde van de focus op kosten nog niet. Zij willen in de spreekkamer al helemaal liever niet belast worden met een kostenafweging. Toch zal kostenbewustzijn en inzicht in verbetermogelijkheden als het gaat om doelmatigheid - ook bij clinici - een sleutel zijn om de kosten in de zorg te beheersen. Ook hier zien we gelukkig beweging. Misschien is het straks wel zo dat in de spreekkamer patiënten niet alleen worden meegenomen in voor- en nadelen van verschillende behandelopties, maar ook in de bijbehorende kosten. Dan komen we tot waardegedreven zorg waar ook de patiënt nadrukkelijk een stem in heeft.”
Webcast 'Waardegedreven Zorg met uitkomsten én kosten' op 30 september 2021
Op 30 september organiseert de werkgroep Kosten een webcast. Klik hier om uw interesse
in dit evenement te tonen.
Lees ook:
Over Ineke Middelveldt
Ineke Middelveldt, van huis uit bedrijfseconoom, specialiseerde zich na vijf jaar breed organisatieadvieswerk te hebben gedaan in de gezondheidszorg. Op dit gebied deed ze als zelfstandige, op interim basis en in dienstverband (onder andere bij Isala als ambtelijk secretaris stafbestuur) ervaring op. Sinds 2013 werkt Ineke in het UMCG, waar ze begon in de rol van verandermanager met als taak de oncologische zorg op een andere manier te organiseren. In haar huidige functie als manager op het gebied van strategie en beleid houdt ze zich bezig met ketenzorg en netwerkzorg en is ze onderdeel van het programmateam waardegedreven zorg. Daarnaast werkt ze sinds vijf jaar voor NFU Citrienfonds (mogelijk gemaakt door ZonMw) als themamanager Waardegedreven financiering binnen het programma Regionale oncologienetwerken. Dit programma heeft, verspreid over het land, onder meer acht proeftuinen lopen die gaan over de financiering van netwerkzorg, meetmodellen voor waardegedreven zorg en innovatieve contracten met verzekeraars. Ineke is lid van de Linnean werkgroepen Kosten en Bekostiging.