Dagvoorzitter Ton Hanselaar, werkgroepvoorzitter Versnelling waardegedreven zorg en lid Advisory Council bij het VBHC Center Europe ging met Marie José Kleene (verpleegkundig specialist HIV/AIDS bij OLVG), Joliene Munier (patient advocate bij Inspire2Live), Inger Deijle (projectleider VBHC bij het OLVG) en Arie Franx (gynaecoloog en hoogleraar bij het Erasmus MC en co-voorzitter van het Linnean Initiatief) in gesprek over waardegedreven zorg.

Waardegedreven zorg: hoe begin je?

Ton Hanselaar maakt een rondje langs de tafelgasten: hoe begin je met waardegedreven zorg? “Binnen Santeon zijn we begonnen met het leren en verbeteren en het kijken naar de data”, aldus Inger Deijle. Marie Jose Kleene vertelt dat binnen het OLVG het multidisciplinair team rondom HIV/AIDS al was gevormd. “Dus we zijn eigenlijk gestart met het zorgpad; hoe schrijf je de zorg die je al jarenlang levert uit, wie is waar verantwoordelijk?” Later betrokken ze ook de patiënt erbij. Joliene Munier zat vanuit de rol van patiënt aan tafel. Na haar diagnose borstkanker, gaf ze in het kader van haar behandeling aan dat ze wilde blijven turnen. Het domein uitkomsten dus. Voor Arie Franx begon het bij kosten en bekostiging. Als hij echter nu zou starten, zou hij kiezen voor het multidisciplinair team, uiteraard inclusief de patiënt: “De essentie van waardegedreven zorg is vragen ‘wat is voor u belangrijk?’ en je daar op richten.”

Rol van patiënt in het verbeterteam

De kwaliteit van zorg verbeteren vraagt om een multidisciplinair team, met daarin  een belangrijke rol voor de patient. Inger: “De patiënt zit bij sommige verbeterteams altijd aan tafel bij de verbeterbijeenkomsten. We doen ook veel focusgroepen, waarin patiënten delen wat voor hen belangrijk is. We hebben deze week een focusgroep voor cva-patiënten gehad. Dat geeft zoveel informatie, zoveel dingen die beter kunnen. Dan weet je zeker dat waar je mee aan de slag gaat, voor de patiënt echt waarde heeft.” Hierbij noemt Inger als praktisch voorbeeld het belang voor de patiënt dat er een brief naar de huisarts wordt gestuurd, zodat hij of zij op de hoogte is. Joliene herkent die belangen van de patiënt vanuit haar eigen zorgtraject, waarin ze soms het idee had dat zij de coördinator was. “Ik moest ervoor zorgen dat de juiste afspraken gepland waren, dat uitslagen op tijd binnen kwamen, dat ik zelf informatie bracht ‘wat is belangrijk voor mij?’ Ik vind het mooi om te horen dat je een initiatief voorlegt dat de andere kant op is. Dat je als patiënt onderdeel kan zijn van.”

Wat levert waardegedreven zorg op?

Wat hebben bestaande VBHC-initiatieven opgeleverd? Arie: “Nu gaan we met de patiënt in gesprek: ‘wat vind jij belangrijk?’; dat deden we vroeger nooit.” Hij noemt daarbij een voorbeeld uit de geboortezorg: “Opvallend veel vrouwen zijn in het eerste jaar na de bevalling hartstikke depressief, veel meer dan je eigenlijk verwacht. [Vrouwen die] last hebben van bekkenbodemklachten, incontinentie. Dat wisten we vroeger nooit. Je haalt dingen op die verborgen bleven, maar die ongelooflijk belangrijk zijn. En dat verandert ook het zorgpad, want daar moet je iets mee.” Uitkomsten meten is een ding, maar het valt en staat wat je ermee doet, zegt Marie José: “Je moet het uiteraard bespreken met de patiënt in de spreekkamer. Maar juist als je ziet dat een groot deel van de mensen last heeft van depressieve gevoelens, dan moet je daar iets mee doen. Een verandering in het zorgpad of een interventie waarmee je de zorg voor de patiënt kunt verbeteren.”

Aandacht voor cultuur, leiderschap en het veranderproces is cruciaal

De verandering die met waardegedreven zorg komt is een behoorlijke uitdaging, deelt Arie zijn bevindingen over cultuur en leiderschap. “Cultuur is gedrag en overtuiging. De kern is de bereidheid van de zorgverlener om naar de patiënt te luisteren. Waardegedreven zorg betekent alles veranderen en daarvoor is veranderkundige expertise nodig. De vaste stappen moet je een voor een nemen.” 

Praktische tips voor de waardegedreven zorg-starter

Tot slot gaven alle tafelgasten hun tips mee aan waardegedreven zorg-starters.

Marie José: “Begin met elkaar: wat heb je nodig, hoe vorm je een team, waar kan ik binnen mijn team expertise binnenhalen? Het staat en valt met het betrekken van de patiënt, de uitkomsten bespreken en hem of haar iets bieden.”

 

Inger: “Het model werkt goed om uit te vinden op welk stukje je het al goed doet als team. Begin daarmee. Samen met de patiënt. Dat is essentieel. Zit dat op je netwerk, ga daar maar beginnen; zit het op je team, begin daar dan.”

 

Arie: “Wacht niet tot de hele organisatie meedoet, laat je niet ontmoedigen door de zeven domeinen, maar begin gewoon. Dat kan ook bottom-up met een klein clubje. Zoals een van mijn goeroes zegt: bottom-up én top-down.”

 

Joliene: “Betrek patiënten en kijk vervolgens niet naar ‘wat is er mis met de patiënt?’, maar wat is er belangrijk voor mij als persoon.”

Naast de plenaire discussie over bovenstaande items, werd ook het LINNEAN-model toegelicht, met bijdragen van Vincent Wiersma en Michèle van der Kemp. 

Waardegedreven zorg in een notendop 

Wat is waardegedreven zorg en hoe zit het waardegedreven zorg-huis in elkaar? Vincent Wiersma, VBHC specialist bij Amgen en betrokken bij de kerngroep die het LINNEAN-model ontwikkelde, begon zijn uitleg bij de breuk van Porter: ”Het uiteindelijke doel is zo veel mogelijk waarde te creëren.” Het waardegedreven zorg-huis kan helpen om van tevoren na te gaan wat het team wil bereiken. Behalve de missie en visie bevat het waardegedreven zorghuis vier strategische pijlers (zaken die je echt moet inrichten om waarde te realiseren) en de kernwaarden (het ‘dna’ waar het team op draait). 

Zeven domeinen van waardegedreven zorg

Michèle van der Kemp, consultant VBHC bij VDKMP, ging verder in op de zeven domeinen van het LINNEAN-model. De domeinen werden vervolgens verder theoretisch toegelicht en naar de praktijk vertaald in de verdiepingssessies: 

Verdiepingssessie ‘medische conditie en het multidisciplinair team’ 

De verdiepingssessie ‘medische conditie en het multidisciplinair team’ werd geleid door Michèle van der Kemp, Marieke de Boer en Annet van Schuppen. 
Een multidisciplinair team (MDT) is horizontaal georganiseerd met alle belanghebbende specialismen en ondersteuners in één verantwoordelijk team - waardegedreven zorg is dus een ontzuiling van de gezondheidszorg. De patiënt speelt een onmisbare rol in dit team. 
Een MDT wordt geleid door verschillende leden: vergeet naast een medisch en organisatorisch leider, ook zeker het verpleegkundig leiderschap niet. Het MDT heeft de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor uitkomsten én kosten. Op deze manier samenwerken zorgt voor meer werkplezier bij de zorgprofessional. 

Verdiepingssessie ‘Zorgpaden en uitkomsten’

Vincent Wiersma en Marie José Kleene zochten de verdieping op in het thema ’Zorgpaden en uitkomsten’. Breng het zorgpad in kaart: oftewel alle activiteiten voor een medische zorgvraag, dit kan zowel enkele als meerdere mogelijke interventies bevatten, inclusief de beslis- en meetmomenten. De uitkomstenset bestaat uit klinische uitkomsten en PROMs. Eventueel ook de PREM als onderdeel van een set, maar dit is voor de ene medische conditie relevanter dan voor de andere. Gebruik wat er al is, ga niet opnieuw het wiel uitvinden. Kijk hiervoor ook naar de ontwikkelingen binnen programma Uitkomstgerichte Zorg en ICHOM. Bespreek de uitkomsten in de spreekkamer met de patiënt en beslis samen. In het gesprek komt boven tafel wat echt relevant is voor de patiënt. 

Verdiepingssessie ‘Kosten en bekostiging’ 

‘Kosten en bekostiging’ was het domein dat werd besproken door Arthur Hayen en Deirisa Lopes Barreto. Zij vertelden dat al er heel veel kan met de huidige kosteninformatie die beschikbaar is. Kijk daarbij altijd naar kosten in relatie tot uitkomsten. Er zijn veel voorbeelden beschikbaar van het gegeven dat betere zorg leidt tot lagere kosten. Je hebt pas écht betekenisvolle stuurinformatie als je naast uitkomsten ook kosten meet. Het huidige bekostigingssysteem stimuleert niet tot verbeteren van zorg. De ervaringen zijn dat alternatieve, waardegedreven bekostigingsmodellen dat wel doen, zeker als ze meerdere jaren beslaan. Arthur Hayen gaf een mooi inkijkje in de verschillende waardegedreven bekostigingsmodellen. 

Verdiepingssessie ‘Ketensamenwerking’ 

In de verdiepingssessie over ‘Ketensamenwerking’ praatten Ina Kuper en Jan Hazelzet over het nut van geïntegreerde zorg over de full cycle of care van een ziektebeeld aan de hand van het Stroke-netwerk, waarin ziekenhuis, revalidatiecentra en verpleeghuizen samenwerken en één contract met zorgverzekeraar Zilveren Kruis hebben. “Zo’n samenwerking vergt vertrouwen en er zijn momenten geweest dat ik dacht dat het allemaal niet zou lukken”. Maar nu willen we gaan opschalen naar meer ziekenhuizen in de regio, meer revalidatiecentra en verpleeghuizen, maar ook de huisartsen en mogelijk ambulancediensten aanhaken. Kern is: ga op zoek naar datgene wat je als zorgverleners verbindt (kwaliteit voor de patiënt).

Verdiepingssessie ‘Leren, verbeteren en innoveren’ 

Paul van der Nat en Dennis van Veghel gingen dieper in op het domein ‘Leren, verbeteren en innoveren’. Hun hoofdboodschap: “het verbeteren tussen en binnen zorginstellingen moet professioneler”. Ze benadrukten dat teams voldoende kennis en hetzelfde begrip van waardegedreven zorg moeten hebben. Zet een leersysteem op, waarmee je individueel, maar vooral ook samen leert van de uitkomsten in het team. Dit betekent ook dat er een professionaliseringsslag van kwaliteitsmanagement in zorginstellingen gemaakt moet worden, zowel in de systematiek van verbeteren als in de organisatie (structuur, governance, etc.). De focus moet liggen op verbeteren, niet op afrekenen. Tussen zorgprofessionals van verschillende huizen moet er contact komen en vertrouwen zijn om de stap van verschillen in uitkomsten naar verbeteren van uitkomsten te maken. 

Verdiepingssessie ‘Data & IT’

In de verdiepingssessie over ‘Data & IT’ pleitten Johan van Soest en Tim Grevelink voor een ondersteunende en veilige IT-omgeving. Er wordt momenteel nog te weinig besloten op basis van harde data. Het werken met Excel-bestanden kan handig zijn om snel te starten, maar is niet duurzaam. Het is belangrijk dat de data compleet en betrouwbaar zijn. Heb aandacht voor eenduidige registratie en registratie bij de bron. Toegankelijke rapportages, zoals dashboards, zijn essentieel en maken relevante inzichten zichtbaar. Hiervoor is de juiste IT-ondersteuning essentieel.

Verdiepingssessie ‘Cultuur en leiderschap’

In de verdiepingssessie over het domein ‘Cultuur en leiderschap’, praatten Arie Franx en Linetta Koppert over het veranderproces dat het organiseren en leveren van waardegedreven zorg met zich meebrengt. Voor dit proces zijn lef en vertrouwen nodig. Een cultuur van enthousiasme en transparantie vergt tijd en is meer dan de moeite waard. Waardegedreven zorg samen leveren is leuk. Het gaat in de zorg weer over wat er echt toe doet voor de patiënt.