“Artsen moet je daar inzetten waar ze op hun best zijn: aan de menselijke en zorginhoudelijke kant. Onbewust zijn medici ook bezig met besparingen: kijk maar eens naar wat er onder druk van COVID gebeurt. Er worden vraagtekens gezet bij de bezetting van ziekenhuisbedden en er wordt serieus gekeken naar wat er qua behandeling thuis of in zorghotels mogelijk is. Die kostenbesparing is een mooie bijvangst van een aanpak die afkomstig is vanuit schaarse capaciteit.”

Gericht op kosten besparen is enkel mogelijk als financiële professionals in zorginstellingen de focus van kostenefficiëntie naar patiëntwaarde verleggen. Jaco ziet dat die paradigma shift de afgelopen twee, drie jaar aan het plaatsvinden is. "Patiëntwaarde als uitgangspunt is de juiste trigger om een specialist bewust te maken van kosten. Met als vervolgstap uiteraard dat de organisatie terugkrijgt wat de specialist aan kosten bespaard heeft. Communiceren naar en informeren van medisch specialisten over de koppeling tussen uitkomsten en kosten is cruciaal. Dat doen we binnen Santeon onder andere met de scorekaart: heeft een patiënt zoveel minder verpleegdagen of scans nodig, dan besparen we potentieel zoveel geld. Dat geeft een specialist direct inzicht.” 

Iedereen hetzelfde doel

Je mensen meekrijgen met een gemeenschappelijk doel, betekent ook keuzes voor en tegen bepaalde ontwikkelingen in de organisatie kunnen verantwoorden. De waardegedreven zorgcirkel (Quadruple Aim) leent zich daar goed voor, vindt Jaco. “In het Maasstad zijn we aan het verkennen hoe we naast immuno- ook chemotherapie aan huis mogelijk kunnen maken. Bekijk je de situatie puur vanuit patiënt-relevante zorguitkomsten, dan is er weinig verschil met een behandeling in het ziekenhuis. Voor de ervaring van de patiënt daarentegen is de keuze voor thuis om verschillende redenen - vertrouwde setting, geen reistijd - een stuk beter. De kosten worden tegelijkertijd een stuk hoger. 

In het ‘oude’ paradigma, waarin voornamelijk gestuurd werd op kostenefficiëntie, paste het niet: de keuze voor een verpleegkundige op één patiënt in de thuissituatie of op vier patiënten in het ziekenhuis is immers eenvoudig gemaakt. In het nieuwe paradigma - gericht op patiëntwaarde - worden alle vier de kwadranten van de Quadruple Aim meegenomen en dat zorgt voor een andere afweging. Levert die betere ervaring zoveel meer patiëntwaarde op dat we besluiten op andere gebieden te besparen? Je laat zien wat je om welke reden doet - en wat niet - en daarmee maak je je mensen warm voor je beleid.”

Praktijkvoorbeelden Maasstad ziekenhuis

“Verreweg het mooiste en het oudste voorbeeld van waardegedreven zorg in het Maasstad ziekenhuis heb ik gezien bij het ziektebeeld nierfalen. Een medisch maatschappelijk werker organiseert voor vrienden en familie van de patiënt een voorlichtingsavond over onder andere nierdonaties. Die aanpak heeft bij ons tot meer donoren geleid, wat ons transplantatiepercentage flink heeft doen stijgen. Je kunt het heel sec bekijken: de zorgverzekeraar betaalt ons voor het dialyseren, dus waarom geld steken in een medisch maatschappelijk werker? Maar je kunt het ook omdraaien: hoe voorkomen we dat we moeten dialyseren?”

Daarnaast heeft Jaco grote verwachtingen van een traject in het Maasstad ziekenhuis aan de palliatieve kant, dat hij samen met een oncoloog hematoloog gestart is. “We hebben een analyse gedaan op de dure medicijnen die patiënten met kanker in de laatste drie maanden van hun leven nog krijgen. Die analyse was de eerste fase. We gaan nu verder met fase 2, waarin we ons richten op bewustwording over palliatieve zorg binnen de vakgroep. Dit zou kunnen leiden tot het behoud van of het bereiken van betere patientuitkomsten, al dan niet in combinatie met het besparen van kosten. En wellicht komen we erachter dat het gesprek tussen arts en patiënt over zijn of haar laatste levensfase op een andere manier gevoerd moet worden. Die focus op samen beslissen zou de derde fase in het traject zijn.

Ten slotte vertelt Jaco vanuit het programma Juiste Zorg op de Juiste Plek over een pilot, waarin patiënten met bepaalde infectieziekten thuis hun antibiotica krijgen. In de pilot, gedeeltelijk gestart door de infectiologen zelf, wordt er aan de hand van PREMS voor zowel patiënten als zorgverleners een nulmeting gedaan. “Over een aantal maanden nemen we weer vragenlijsten af en kijken we of er sprake van waardestijging is (binnen Santeon gaan we uit van de Quadruple Aim-benadering) . Tegelijkertijd kijken we met een schuin oog aan de zorguitkomstenkant of het tot minder ziekenhuisinfecties heeft geleid. Uiteindelijk bespaar je op ziekenhuisbedden. Als dit positief uitpakt, dan is iedere professional op zijn gebied bezig waarmee hij mee bezig moet zijn.” 

Uitdagingen en kansen op kostengebied

Het verband tussen uitkomsten en kosten kunnen leggen, is essentieel om een ziekenhuis op termijn waardegedreven te sturen. Het inzicht in kosten groeit, maar bewijzen welk stuk van de kosten zorgt voor toename in kwaliteit is nog een uitdaging. Jaco verwijst naar het advies van de werkgroep Kosten: “Om dat inzicht te verwerven, willen we de komende periode voor een aantal aandoeningen op patiëntniveau de directe kosten verzamelen. We brengen de ontwikkeling van kosten en (medische) uitkomsten gedurende een langere periode in beeld. De mutatie in kosten zetten we af tegen de mutatie in uitkomsten, in eerste instantie op geaggregeerd niveau. Je kan dan beginnen met klinische uitkomsten die toch al vastgelegd worden, zoals de gemiddelde pijnscore op de DAS (Disease Activity Score) bij reuma of in het geval van nierfalen de GfR-waarde (glomerular filtration rate). Door dit zo te presenteren hopen we met alle beperkingen een eerste stap te zetten in de koppeling tussen deze twee en aan te tonen dat het waarde toevoegt voor de patiënt.”

Hebben we het over kansen in de waardegedreven zorg, dan noemt Jaco het anders bekostigen van medisch-specialistische zorg. “Nu wordt elke medisch-specialistische behandeling vergoed, maar we zouden ze ook moeten belonen voor de preventie van ziekte of juist voor minder behandelen.”

De focus enkel op medisch-specialistische zorg leggen, is echter niet genoeg. “Betrek preventie, behandeling, diagnostiek, etc. erbij. De medisch-specialistische zorg is goed georganiseerd en er zit veel kennis en kunde, maar in bepaalde situaties is het aandeel ervan maar klein. Moet de regie over de gezondheid van de patiënt niet heel ergens anders liggen? Alle compartimenten die met een patiënt bezig zijn moeten worden meegenomen in de patient journey. Die integrale benadering, dat is waardegedreven zorg op volle kracht.”

Webcast 'Waardegedreven Zorg met uitkomsten én kosten' op 30 september 2021

Op 30 september organiseert de werkgroep Kosten een webcast. Klik hier om uw interesse in dit evenement te tonen. 

Lees ook:

'Samenwerking medici en financiële experts nodig voor impuls kosten' - Wilbert van den Hout
‘Zet de gouden berg van zorgprocesdata in voor waardegedreven zorg’ - Pien Naber