Sinds eind juni is Rob Baatenburg de Jong geen afdelingshoofd KNO en voorzitter van de stuurgroep waardegedreven zorg meer. “Ik heb altijd met heel veel plezier gewerkt, dat ga ik zeker missen. Toch voelt het niet als een gapend gat. Ik blijf betrokken bij allerlei onderzoek, onder meer naar waardegedreven zorg. Bovendien ga ik werken bij Pike, als consultant Waardegedreven zorg.”

Waardegedreven zorg in het Erasmus MC
Laten we bij het begin beginnen. Rob is opgeleid in het Erasmus MC in Rotterdam, deed een fellowship in Toronto en werd later in het LUMC hoogleraar Hoofd Halsoncologie. In 2005 ging hij weer terug naar Rotterdam, waar hij bovengenoemde werkzaamheden oppakte.

Waardegedreven zorg is één van de thema’s waarover Rob zich boog - en nog altijd buigt - tijdens zijn werk in het Erasmus MC. “Het VBHC-concept van Porter is mijns inziens niet toepasbaar voor de Nederlandse gezondheidszorg. Wij kozen ervoor om ons te beperken tot het gebruik van standaard vragenlijsten als voorbereiding op het consult. Dat was om het gesprek in de spreekkamer te verbeteren. Met die lijsten word je als zorgverlener namelijk veel holistischer geïnformeerd over het wel en wee van je patiënt. En bovendien empower je de patiënt. Daarom willen we per se dat de vragenlijsten vooraf aan het consult worden ingevuld. Ten tweede gebruiken we de grote hoeveelheid data die uit de vragenlijsten komt om de zorg periodiek te verbeteren.” Nadat dit succesvol op de KNO-afdeling was gebleken, kreeg Rob de vraag of hij het ook ziekenhuisbreed wilde implementeren. “Met de werkgroep waardegedreven zorg hebben we de goede initiatieven, zoals die van onze afdeling en van de zorgpaden CVA en mammacarcinoom, gebundeld. Maar dan nog kom je bij ziekenhuisbrede toepassing enorme hobbels tegen: ict- en privacy-problemen, maar ook cultuurproblemen. Je vraagt namelijk van zorgverleners om hun werkwijze te veranderen. Voor al die problemen hebben we gaandeweg oplossingen gevonden. Een groot aantal zorgpaden is nu heel enthousiast. Dat enthousiasme verspreidt zich geleidelijk over de rest van het ziekenhuis.”

OK-triage
De titel van Robs afscheidsrede op 8 september is ‘Het Onvergelijkbare Vergeleken’. “Met die titel doelen we op het inzetten van data om datgene wat onvergelijkbaar lijkt toch te kunnen vergelijken en op basis daarvan een keuze te maken. Dat gaat in eerste instantie over het vergelijken van verschillende operaties. Stel, je hebt maar één operatiekamer ter beschikking en je moet kiezen tussen een hersenoperatie en een hartoperatie. Die keuze leidt tot moeilijke, maar vooral eindeloze discussies omdat die twee ingrepen allebei belangrijk zijn, maar ook zo veel in uitkomst kunnen verschillen. Wij stelden voor de uitkomst te kwantificeren: hoeveel QALY’s (Quality-adjusted life year, een begrip dat staat voor een  levensjaar in goede gezondheid) levert een ingreep op? Oftewel: wat is de uiteindelijke opbrengst in termen van overleving en kwaliteit van leven? In de COVID-tijd zijn we begonnen met het ontwikkelen van deze waardegedreven zorgtriage, omdat het toen door beperkte OK-capaciteit zo ontzettend actueel was. De schaarste die er in die tijd was, zien we nu weer - nu vooral door schaarste aan personeel: verpleegkundigen, laboratoriummedewerkers. Bij die groepen is er een flink tekort. We gaan dus - om de druk op de zorg te verminderen - ook zeker door met het ontwikkelen van dit model.”

Patients-like-me
Ook zal Rob tijdens zijn afscheid ingaan op patients-like-me, specifiek voor patiënten met hoofdhalstumoren. “We hebben veel energie gestoken in het gebruiken van data om de patiënt in besluitvorming te ondersteunen. Maar patiënten blijken onze voorlichting met abstracte begrippen als vijfjaarsoverleving en percentages niet goed te snappen. En dat is ook heel begrijpelijk. Nu hadden we al een database (RoncDoc) met eigenschappen van patiënten, met kenmerken van hun tumor en gegegens over hun algemene gezondheid. In RoncDoc kan gezocht worden op deze eigenschappen en kunnen meerdere patiënten geselecteerd worden waarmee de patiënt in kwestie zich kan vergelijken. Het meest informatief lijkt het bespreken van extreme uitkomsten: de patiënt met het beste en de patiënt met het slechtste beloop van de ziekte. De patiënt in kwestie snapt dan de onzekerheid beter en heeft toch een beeld van het ‘worst and bad case scenario’, inclusief bijvoorbeeld de mogelijke complicaties en het beloop van de ziekte."

Kwaliteit gekwantificeerd en vergeleken
Het derde en laatste onderwerp in Robs rede is kwaliteit. “Het begrip kwaliteit wordt door iedereen verschillend geïnterpreteerd en soms misbruikt. Daarom is het belangrijk dat we er inzicht in krijgen en het definiëren en kwantificeren. Samen met een fysicus heb ik een formule ontworpen met daarin allerlei uitkomsten van zorg, zoals pijn, overleving maar ook bijvoorbeeld de kwaliteit van de koffie, opgenomen kan worden. De uitkomst van deze variabelen kun je delen op het gemiddelde van de uitkomsten van andere zorgaanbieders. Dan krijg je dus voor al die variabelen een breuk. Doordat de uitkomsten op elkaar gedeeld zijn, heeft de breuk geen eenheid. Door voor alle variabelen met belanghebbenden (patiënten, zorgverleners, betalers) een weegfactor te kiezen kun je bepalen wat de totale uitkomst van een bepaalde zorgactiviteit is. Je kunt op dezelfde manier te werk gaan met kosten, met bijwerkingen en bijvoorbeeld ecologische footprint. Daarmee kom je uiteindelijk tot een getal dat iets zegt over kwaliteit van bepaalde zorg, in relatie tot kosten en nevenschade. Daarmee is kwaliteit gekwantificeerd en heb je inzicht in wat er verbeterd zou kunnen worden. En als we deze data transparant maken, kunnen patiënten uiteindelijk kiezen voor een ziekenhuis met kwaliteitskenmerken die zij belangrijk vinden. Het concept is nog theoretisch, maar het is een instrument om kwaliteit inzichtelijk én vergelijkbaar te maken. Het heeft als doel om op basis van data beslissingen te nemen en te vergemakkelijken. Het meeste wat we in de zorg doen is mensenwerk, maar gezien de omstandigheden - de schaarste - moeten we op een slimme manier gebruikmaken van data. Wat mij betreft is waardegedreven zorg datagedreven zorg: weten wat je er in stopt en wat je er weer uithaalt.”

Benieuwd naar wat Rob te zeggen heeft over groepsintelligentie? Die komt tijdens het afscheidscollege van 8 september aan de orde. En uiteraard licht hij bovengenoemde onderwerpen toe. 

Voorafgaand aan de afscheidsrede organiseert het Erasmus MC samen met het Linnean initiatief een symposium ‘Geen woorden, maar waarde’. Onderwerpen die aan bod komen: waardegedreven zorg binnen het Erasmus MC, Stuurinformatie & verbeterstrategie en (inter)nationale samenwerking. 

Bekijk het afsheidscollege